Jumat, 12 September 2008

HADIS TENTANG LARANGAN MELIHAT FARAJ ISTRI

HADIS TENTANG LARANGAN MELIHAT FARJ ISTRI

A. Pendahuluan
Sebagai satu hal yang fitrawi, mungkin masalah seks yang paling banyak diperbincangkan dan dipermasalahkan oleh manusia. Mungkin itu pula sebabnya kenapa Allah SWT perlu ikut mengatur bagaimana kebutuhan dasar yang sangat fitrawi ini dikelola secara baik sehingga dia tidak menjadi penghalang manusia dalam beribadah kepada Tuhannya tetapi justru berfungsi sebagai pendukung dalam beribadah kepada-Nya.[1] Untuk mewadahi salah satu kebutuhan dasar manusia ini maka Allah SWT dan para Rasul-Nya menganjurkan perkawinan.[2] Sebagai konsekwensi logis dari adanya perkawinan –bahkan menjadi salah satu tujuan dalam perkawinan— yakni adanya tuntutan untuk menyalurkan kebutuhan seks mereka sesuai dengan ketetapan dalam Al-Qur’an dan al-Sunnah al-shahîhah. Dalam hal ini secara garis besar Allah SWT menyatakan:
نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاَقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ (البقرة\2: 223)

Meskipun ungkapan kalimat ayat ini dalam bentuk kiasan, namun maknanya begitu jelas menggambarkan perintah untuk menggauli istri pada farajnya dari arah mana saja sesuai dengan yang dikehendaki suami[3], tentunya selama istri tidak dalam keadaan haidl/nifas dan tidak pada dubur.[4]
Untuk menjelaskan ayat ini secara lebih detil maka diperlukan keterangan hadis yang benar-benar bersumber dari Nabi saw. Sayangnya, dalam memilih hadis tersebut, para penulis buku tentang etika hubungan seks dalam Islam tampaknya tidak menyeleksi hadis-hadis tersebut sehingga ada beberapa hadis yang “bermasalah” dan kontroversial yang sering dijadikan landasan hukum atau alat justifikasi terhadap kemuliaan hubungan seks dalam Islam, sekedar ingin membedakannya dengan moralitas kebebasan seks yang diajarkan Barat.
Satu di antara masalah tersebut adalah mereka sering mengutip hadis tentang larangan melihat faraj (dari kata: farj) istri dengan mendasarkannya pada riwayat ‘Aisyah, ra.:
عن عائشة رضي الله عنها قالت: ما رأى مِنّي و ما رأيت منه

Setelah mengutip hadis di atas, kemudian mereka menjelaskannya bahwa ini berarti Rasulullah saw tetap menghormati wanita beserta farajnya atau menjelaskannya bahwa hal ini karena wanita pada umumnya merasa malu untuk “dipandangi”. Tidak hanya sampai di situ, mereka bahkan sampai mengutip hadis larangan melihat faraj istri karena dapat membutakan mata yang secara medis tidak dapat dibuktikan:
عن ابن عباس رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: لا ينظرن أحد منكم إلى فرج زوجته ولا فرج جاريته إذا جامعها فإن ذلك يورث العمى

Hadis ini pun tetap mereka jelaskan dengan mengatakan bahwa meskipun secara medis, melihat vagina atau lebih dalam lagi, tidak akan merusak mata, tetapi secara moral, dapat membutakan mata hati, merendahkan moral dan martabat manusia.[5] Untuk mendukung pendapatnya mereka juga sering mengaitkan hadis di atas dengan hadis larangan bertelanjang sebagai berikut:
قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجرد تجرد العيرين
Sekarang, bagaimana sesungguhnya kualitas hadis tentang larangan melihat faraj istri.

B. Hadis tentang Larangan Melihat Faraj Istri
Paling tidak ada dua hadis yang melarang melihat faraj istri yang sering dijadikan landasan hukum oleh khususnya para penulis Indonesia, yakni:
1- عن عائشة رضي الله عنها قالت: ما رأى مِنّي و ما رأيت منه[6]

Peneliti sudah mencari sumber pengutipan hadis di atas, namun hingga saat ini peneliti belum berhasil menemukannya. Peneliti hanya menemukan satu hadis yang redaksinya mirip dengan hadis di atas, tetapi ini pun tanpa sanad.
كان رسول الله صلى الله عليه وسلم يتوقى أن يرى أحد من نسائه عورته قالت عائشة رضي الله عنها: ما رأيت ذلك من رسول الله صلى الله عليه وسلم و ما رأى مني[7]

Jika hadis ini benar-benar tidak memiliki sanad atau tidak memiliki sumber asal (لا أصل له) maka –meminjam istilah al-Hâfidz Ibn Hajar—hadis tersebut tergolong hadis mawdlû’ (palsu).
Ada riwayat lain yang dikatakan juga berasal dari ‘Aisyah ra.,yaitu:
حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة[8] ثنا وكيع[9] عن سفيان[10] عن منصور[11] عن موسى بن عبد الله بن يزيد[12] عن مولى لعائشة عن عائشة قالت ثم ما نظرت أو ما رأيت فرج رسول الله صلى الله عليه وسلم قط قال أبو بكر كان أبو نعيم يقول عن مولاة لعائشة [13]

Umumnya jalur periwayat hadis ini melalui maula-nya ‘Aisyah dari ‘Aisyah istri Nabi saw. Derajat hadis ini berstatus dla‘îf karena nama tabi‘i yakni maula-nya ‘Aisyah tidak jelas atau tidak disebutkan (mubham) sehingga kualitasnya pun tidak diketahui dan tidak bisa dipertanggungjawabkan.
Selain jalur di atas, ada lagi jalur lain yang disebutkan al-Thabrâni (260-360 H) dalam al-Mu‘jam al-Shaghîr melalui Barakah bin Muhammad al-Halabi. Menurut penilaian para kritikus hadis, antara lain: al-Dâruquthni, al-Hâkim dan Ibn ‘Addi, bahwa Barakah ini sangat parah kedla‘ifannya karena dia termasuk pendusta yang suka memalsukan hadis, sehingga semua hadisnya bâthil. Ibn Hibbân menilainya suka mencuri hadis dan kadang membolak-balikkannya, seperti antara بَريد , بُريدةatau بَرية. Karena sifatnya inilah sehingga sebagian kritikus hadis mensifati Barakah ini sebagai orang yang tidak ada barakah padanya.[14]
2- وأخبرنا أبو عبد الله الحافظ وأبو بكر أحمد بن الحسين القاضي قالا ثنا أبو العباس محمد بن يعقوب ثنا يزيد بن محمد بن عبد الصمد الدمشقي ثنا هشام بن عمار ثنا بقية عن بن جريج عن عطاءل عن بن عباس رضي الله عنهما أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: لا ينظرن أحد منكم إلى فرج زوجته ولا فرج جاريته إذا جامعها فإن ذلك يورث العمى. أخبرنا أبو سعد الماليني أنبأ أبو أحمد بن عدي الحافظ قال يشبه أن يكون بين بقية وبين بن جريج يعني في هذا الحديث بعض المجهولين أو بعض الضعفاء إلا أن هشام بن خالد قال عن بقية حدثني بن جريج[15]

Seperti telah dijelaskan sebelumnya, bahwa hadis larangan melihat faraj istri karena dapat membutakan mata, dari segi matan tidak memiliki landasan ilmu medis yang kuat. Dan ternyata memang dari segi sanad pun, hadis ini bermasalah.
Hadis ini hanya terdapat dalam kitab Sunan al-Bayhaqi al-Kubra sehingga termasuk hadis gharîb. Menurut al-Bayhaqi sendiri bahwa ada ketidakjelasan di antara Baqiyyah bin al-Walîd bin Shâ’in al-Kilâ‘i (w. 197 H) dengan ‘Abd al-Malik bin ‘Abd al-‘Azîz Ibn Jurayj (w. 150 H) yang mengindikasikan bahwa sebagian periwayat hadis ini majhûl atau dla‘îf. Seharusnya riwayat ini melalui Hisyâm bin Khâlid bin Yazîd al-Dimasyqi (w. 249 H): هشام بن خالد قال عن بقية حدثني بن جريج dan seterusnya, bukan Hisyâm bin ‘Ammâr bin Nashîr (w. 245 H): هشام بن عمار ثنا بقية عن بن جريج dan seterusnya. Wallahu a‘lam.
Terlepas dari analisis al-Bayhaqi di atas, perlu juga diperhatikan Baqiyyah bin al-Walid (w. 197 H) yang dikenal dan terbukti banyak melakukan tadlis yang tecela dari para periwayat dla‘if dan majhûl.[16] Karena ada kesamaan jalur periwayatan meski dengan tema yang berbeda, maka peneliti mengajukan penelitian Abu Hatim seperti yang dikutip oleh al-Dzahabi dalam Mizan al-I‘tidal sebagai berikut:
ت هشام بن خالد الأزرق من ثقات الدماشقة لكنه يروج عليه قال ابن حاتم في العلل سمعت أبي يقول روى هشام بن خالد قال حدثنا بقية حدثنا ابن جريج عن عطاء عن ابن عباس قال رسول الله من أصيب بمصيبة من سقم أو ذهاب مال فاحتسب لم يشك إلى الناس كان حقا على الله أن يغفر له , قال ابو حاتم هذا موضوع لا أصل له وكان بقية يدلس فظن هؤلاء أنه يقول في كل خبر حدثنا ولا يعتقدون أكثر منه هذا القول ينقله إلى حديث حفظ القرآن فهو باطل وقد قال فيه حدثنا[17]
Jika bercermin pada jalur periwayat hadis ini dan penilaian Abu Hatim yang berani menyatakan hadis ini palsu dan tidak memiliki sumber, maka dapat disimpulkan bahwa Baqiyah ini memang bermasalah karena banyak melakukan tadlîs yang tercela sehingga hadis-hadisnya perlu diwaspadai. Mungkin ini pulalah yang mendasari Abu Syuqqah sehingga berani mengatakan bahwa hadis larangan melihat farj karena bisa membutakan mata sebagai hadis maudlû’ sambil menyandarkan pendapatnya kepada imam hadis lainnya seperti Ibn Hibbân, Ibn al-Jauzi, ‘Abd al-Haq, dan Ibn Daqîq al-‘Ied.[18] Wa Allah a‘lam
3- حدثنا إسحاق بن وهب الواسطي[19] ثنا الوليد بن القاسم الهَمدان[20]ي ثنا الأحوص بن حكيم عن أبيه[21] وراشد بن سعد[22] وعبد الأعلى بن عديّ[23] عن عتبة بن عبد السُّلمي[24] قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجرد تجرد العيرين [25]
Hadis yang berdasarkan riwayat Ibn Mâjah (wafat 275 H) di atas, ternyata juga bermasalah pada periwayat al-Ahwash bin Hakîm[26]. Meskipun ada yang menilainya positif[27], tapi kebanyakan kritikus hadis menilainya negatif, khususnya dari segi hapalannya (ضعيف الحفظ).[28] Karena kelemahannya ini maka Yahya bin Ma‘în dan Ibn al-Madîni pun menilainya ليس بشيء : tidak ada apa-apanya sehingga al-Ahwash ini tidak bisa diterima riwayatnya.
Selain jalur di atas, ada jalur lain yang disebutkan oleh al-Nasâ’i (w. 303 H) dalam al-Sunan al-Kubra, dan oleh al-Bayhaqi dalam dua karyanya: Sunan al-Bayhaqi al-Kubra dan Syu‘ab al-Îmân. Tetapi sanad yang digunakan al-Nasâ’i ini pun bermasalah, sebagaimana penjelasan beliau sendiri setelah menyebutkan hadis larangan bertelanjang:
... قال أبو عبد الرحمن هذا حديث منكر وصدقة بن عبد الله ضعيف[29]

Menurut al-Nasâi sendiri bahwa hadis ini munkar, dan ada periwayat Shadaqah bin ‘Abdillah (w. 166 H) yang memang dikenal dla‘îf.[30] Imam Bukhari dan al-‘Asqalani pun telah menetapkan Shadaqah bin ‘Abdillah ini sebagai periwayat yang dla‘îf sehingga derajat hadis ini adalah dla‘îf.
Sementara itu al-Bayhaqi (w. 458 H) yang menggunakan jalur periwayat Mindal bin ‘Ali (wafat di akhir 167 H) --menurut al-Bayhaqi sendiri—ternyata juga bermasalah. Setelah menyebutkan hadis larangan bertelanjang, beliau berkomentar:
تفرد به مِندل بن علي وليس بالقوي[31]

Kelemahan Mindal[32] ini berbuntut pada kesalahan fatal pada penyebutan jalur penerimaannya. Dalam karyanya yang berjudul Syu‘ab al-Îmân, al-Bayhaqi mengutip pendapat al-Hasan bin Abi al-Qâsim yang menceritakan:
ذكرنا لشريك حديث مندل عن الأعمش عن أبي وائل عن عبدالله عن النبي صلى الله عليه وسلم إذا أتى أهله فلا يتجردا تجرد العيرين, فقال: كذب أنا أخبرت الأعمش عن عاصم عن أبي قلابة[33]

Berdasarkan keterangan di atas dapat disimpulkan bahwa ada cacat, baik yang jelas maupun tersembunyi (ilal) pada jalur Mindal, yang membuat hadis ini dla‘if.
Dengan demikian, meskipun ada tiga jalur periwayatan yang berbeda, yakni al-Ahwash bin Hakîm, Shadaqah bin ‘Abdillah (w. 166 H) dan Mindal bin ‘Ali (w. 167 H), namun dalam pandangan peneliti, tetap saja tidak bisa saling mendukung satu sama lain. Hal ini didasarkan pada pertimbangan: 1) Kelemahannya yang amat sangat khususnya dari segi hapalan, sehingga oleh kritikus mu‘tadil Ibn Hajar al-‘Asqalâni memasukkan mereka dalam peringkat ke delapan dengan derajat dla‘îf; 2) Ketiga periwayat yang dla‘îf tersebut hidup pada satu generasi yang sama (lihat foot note: 26) sehingga ketiga jalur tersebut tetap tidak bisa saling menguatkan karena dianggap terputus dari periwayat yang bisa diterima hadisnya.
Dengan demikian dapat disimpulkan bahwa sanad ketiga hadis tentang larangan melihat faraj istri di atas adalah dla‘îf sehingga tidak bisa dijadikan hujjah.

C. Fiqh al-Hadîts
Jika mengacu pada kesimpulan bahwa tidak ada hadis yang shahih mengenai larangan melihat faraj istri, dan mengacu pada kaidah ushuliyyah yang berbunyi:
اْلأَصْلُ فِى الْاَشْيَاءِ اْلاِبَاحَةُ حَتَّىيَدُلَّ الدَّلِيْلُ عَلَى التَّحْرِيْمِ
maka dapat dipahami bahwa Islam sebenarnya membolehkan suami melihat faraj istrinya atau sebaliknya, tentunya jika dengan melihat tersebut dikehendaki oleh keduanya:فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ (Al-Baqarah/2: 223). Kebolehan ini harus dipandang sebagai kebolehan saja, artinya boleh dilihat dan boleh juga tidak selama hal itu dapat mendatangkan kesenangan pada kedua pihak. Menurut hemat penulis bahwa sebagai seorang utusan Allah yang memiliki kehalusan dalam bertutur, beliau saw tentunya mustahil akan memerintahkan untuk melihat farj istri atau melarangnya.
Selain itu ada dua hadis tentang kebolehan bertelanjang saat senggama, yang lebih kuat derajatnya dan bisa mendukung kebolehan melihat farj antara suami-istri. Meskipun kedua hadis ini tidak berkenaan langsung dengan kebolehan melihat aurat atau farj istri, namun menurut hemat penulis bahwa hadis tentang kebolehan telanjang saat bersenggama dan melihat faraj adalah satu kesatuan dari dua hal yang tak terpisahkan dalam senggama sehingga kedua dalil tersebut dapat saling mendukung satu sama lain. Hadis yang penulis maksudkan adalah sebagai berikut:
-حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا بَهْزُ بْنُ حَكِيمٍ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي قَالَ: قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَوْرَاتُنَا مَا نَأْتِي مِنْهَا وَمَا نَذَرُ؟ قَالَ: احْفَظْ عَوْرَتَكَ إِلاَّ مِنْ زَوْجَتِكَ أَوْ مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ... قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ وَجَدُّ بَهْزٍ اسْمُهُ مُعَاوِيَةُ بْنُ حَيْدَةَ الْقُشَيْرِيُّ وَقَدْ رَوَى الْجُرَيْرِيُّ عَنْ حَكِيمِ بْنِ مُعَاوِيَةَ وَهُوَ وَالِدُ بَهْزٍ[34]

-حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ نِيْزَكَ الْبَغْدَادِيُّ حَدَّثَنَا الْأَسْوَدُ بْنُ عَامِرٍ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَيَّاةَ عَنْ لَيْثٍ عَنْ نَافِعٍ عَنْ ابْنِ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِيَّاكُمْ وَالتَّعَرِّيَ فَإِنَّ مَعَكُمْ مَنْ لاَ يُفَارِقُكُمْ إِلاَّ عِنْدَ الْغَائِطِ وَحِينَ يُفْضِي الرَّجُلُ إِلَى أَهْلِهِ فَاسْتَحْيُوهُمْ وَأَكْرِمُوهُمْ! قَالَ: أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ لاَ نَعْرِفُهُ إِلاَّ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ وَأَبُو مُحَيَّاةَ اسْمُهُ يَحْيَى بْنُ يَعْلَى[35]
Derajat kedua hadis ini secara berurutan adalah hasan dan hasan gharîb.
Hadis pertama tentu tidak terbatas pada perintah menjaga aurat dengan tidak berzina dengan wanita lain yang diharamkan, tetapi juga berkenan dengan perintah menutup aurat yang dikecualikan terhadap para istri dan budak perempuan yang dimilikinya. Sedangkan hadis kedua berkenan larangan bertelanjang secara umum kecuali ketika punya hajat buang air dan bersenggama.
Tidak hanya dua dalil di atas, Ibn Hajar al-‘Asqalâni dalam Fath al-Bâri-nya, mengutip pendapat al-Dâwudi yang menjadikan hadis dari ‘Aisyah yang berbunyi:
كنت أغتسل أنا والنبي صلى الله عليه وسلم من إناء واحد[36]
sebagai dalil bolehnya suami melihat aurat istrinya, demikian pula sebaliknya. Hal ini diperkuat dengan riwayat Ibn Hibbân dari jalur Sulaiymân bin Mûsa bahwa ia (Sulaymân) pernah ditanya oleh seorang suami yang melihat farj istrinya, lalu ia pun menanyakannya pada ‘Atha’, sedang ‘Atha’ bertanya pada ‘Aisyah mengenai hal ini, lalu ‘Aisyah menjawab dengan menyebutkan hadis ini dengan maknanya.[37]
Sekali lagi, meskipun hadis ini tidak menunjukkan secara jelas kalimat yang menyatakan kebolehan melihat tersebut, tetapi sebagai istri Nabi yang cerdas dan santun maka ketika ditanya dengan pertanyaan: “bolehkah suami melihat farj istrinya?” lalu ‘Aisyah ra. menjawab pertanyaan tersebut dengan menceritakan pengalaman beliau yang pernah mandi bersama dengan suaminya yang mulia, maka tentulah jawaban satu-satunya itu bermakna boleh.


D. Kesimpulan dan Penutup
Berdasarkan keumuman QS. Al-Baqarah/2: 223, kedla‘ifan hadis yang melarang melihat farj istri, dan kaidah ushuliyah tentang hukum asal mu‘amalah yang membolehkan segala sesuatu sampai ada dalil yang melarangnya, maka dapat disimpulkan bahwa Islam dari sejak dulu hingga sekarang, membolehkan suami melihat farj istri atau sebaliknya sejauh hal tersebut dikehendaki oleh keduanya. Dalam wilayah fiqh Islam bahwa mu‘amalah dengan tujuan untuk mencari kesenangan selama tidak ada dalil yang melarangnya, maka hukumnya mubah, artinya boleh untuk memilih sesuai dengan kehendak yang bersangkutan. Dalam masalah seperti ini, Islam yang bersumber pada Al-Qur’an dan al-Sunnah al-Shahîhah mustahil akan memerintahkannya apalagi melarangnya.










DAFTAR KEPUSTAKAAN


Al-Qur’ân al-Karîm

‘Abd al-Halîm Abu Syuqqah. Tahrîr al-Mar’ah fi ‘Ashr al-Risâlah (Juz 5 dari 6 juz). Dubay: Dâr al-Qalam, tth.

Abu Dâwud, Sulaymân bin al-Asy‘ats al-Sijistâni, Sunan Abi Dâwud. muhaqqiq: Mahy al-Dîn Bayrût: Dâr al-Fikr

Ahmad, Muhammad bin Hanbal. Musnad al-Imâm Ahmad. penerbit: Ihyâ’ al-Turâts, dan terbitan Mesir: Muassasah Qurthubiyyah

-----------. Bahr al-Dam. Riyâdl: Dâr al-Râyah, 1989

Ahmad bin Abi Bakr al-Kinani. Mishbâh al-Zujâjah. muhaqqiq: Muhammad al-Muntaqa, Bayrût: Dâr al-‘Arabiyah, 1403 H.

Ali Akbar. Merawat Cinta Kasih. Jakarta: Pustaka Antara, 1992.

Al-‘Asqalâni, Ahmad bin ‘Ali bin Hajar. Fath al-Bâri Syarh Shahîh al-Bukhâri. Bayrût: Dâr al-Ma‘rifah, 1379 H.

-----------. Tahdzîb al-Tahdzîb. Beirût: Dâr al-Fikr, 1984 M/1404 H.

----------. Taqrîb al-Tahdzîb. Sûriya: Dâr al-Rasyîd , 1986 M/1406 H.

----------. Thabaqât al-Mudallisîn. muhaqqiq: ‘Âshim bin ‘Abdullah, ‘Amman: Maktabat al-Manâr, 1983

Al-Bayhaqi. Sunan al-Bayhaqi al-Kubra. muhaqqiq: Muhammad ‘Abd al-Qâdir, Makkah: Dâr al-Bâz, 1994

-----------. Syu‘ab al-Îmân. muhaqqiq: Muhammad al-Sa‘îd, Bayrût: Dâr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1410

Al-Bazzâr, Abu Bakar Ahmad bin ‘Amr. Musnad al-Bazzâr. Bayrût: Mu’assasah ‘Ulûm al-Qur’ân, 1409

Al-Bukhâri, Muhammad bin Isma‘îl. Shahîh al-Bukhâri. Muhaqqiq: Musthafa Dîb al-Bigha, Bayrût: Dâr Ibn Katsîr, 1987/1407

Al-Dâraquthni, ‘Ali bin ‘Umar Abu al-Hasan. Sunan al-Dâraquthni. Muhaqqiq: al-Sayyid ‘Abdullah Hâsyim, Bayrût: Dâr al-Ma‘rifah, 1966/1386

Al-Dzahabi, Syams al-Dîn bin Muhammad bin Ahmad. Mizân al-I‘tidâl fi Naqd al-Rijâl. Bayrût: Dâr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1995 M.

Al-Hâkim, Muhammad bin ‘Abdullah al-Naysâbûri. al-Mustadrak ‘ala al-Shahîhain. Muhaqqiq: Mushthafa ‘Abd al-Qadir, Bayrût: Dâr al-Kutub al-‘Ilmiyah, 1990/1411

Al-Hâkim, Muhammad bin ‘Ali bin al-Hasan al-Tirmidzi. Nawâdir al-Ushûl fi Ahâdits al-Rasûl. Bayrût: Dâr al-Jîl, 1992

Al-Jurjâni, ‘Abdullah bin ‘Addi. al-Kâmil fi al-Dlu‘afâ. Bayrût: Dâr al-Fikr, 1988/1409

Ibn Abi Hâtim al-Râzi, ‘Abd al-Rahmân bin Muhammad bin Idrîs. al-Jarh wa al-Ta‘dîl. Bayrût: Dâr Ihyâ al-Turâts, 1952/1271

Ibn al-Jawzi, ‘Abd al-Rahmân bin ‘Ali bin Muhammad. al-Dlu‘afâ wa al-Matrûkîn. Bayrût: Dâr al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 1406 H.

Ibn Mâjah, Muhammad bin Yazid Abu ‘Abdillah, Sunan Ibn Mâjah, muhaqqiq: ‘Abd al-Bâqi, Bayrût: Dâr al-Fikr

Al-Munâwi, ‘Abd al-Ra’ûf, Faydl al-Qadîr., Mesir: al-Maktabah al-Tijâriyah, 1356

Muslim, Ibn al-Hajjâj Abu al-Husayn al-Naysâbûri. Shahîh Muslim. muhaqqiq: Muhammad Fu’âd ‘Abd al-Bâqi, Bayrût: Dâr Ihyâ’ al-Turâts, tth

Al-Nasâ’i, Ahmad bin Syu‘ayb Abu ‘Abd al-Rahmân. Sunan al-Nasâ’i (al-Sunan al-Shughra/Al-Mujtaba). muhaqqiq: Abu Ghuddah, Halb: Maktabat al-Mathbû‘ât al-Islâmiyah, 1986/1406.

----------. al-Sunan al-Kubra. muhaqqiq: ‘Abd al-Ghaffâr & Sayyid Kisrawi, Bayrût: Dâr al-Kutub al-‘Ilmiyah, 1991/1411.

Nina Surtiretna. Bimbingan Seks Suami Istri: Pandangan Islam dan Medis. Bandung: Remaja Rosdakarya, 1997

Al-Tirmidzi, Muhammad bin ‘Isâ Abu ‘Îsa. Sunan al-Tirmidzi. muhaqqiq: Ahmad Muhammad Syâkir, Bayrût: Dâr Ihyâ’ al-Turâts.

Al-Thabrâni, Sulaymân bin Ahmad bin Ayûb. al-Mu‘jam al-Shaghîr. Bayrût: al-Maktabah al-Islâmi, 1985/1405



































نوادر الأصول في أحاديث الرسول ج: 2 ص: 53
الجنة فلما خرجا من ستر الله تعالى بالخطيئة و أكلا من الشجرة و إنكشفت سوآتهما أمرا بالستر قال تعالى ينزع عنهما لباسهما ليريهما سوآتهما و الزوجة و ملك اليمين مطلق في ملامستهما فيحل النظر إليهما قال الله تعالى و الذين هم لفروجهم حافظون إلا على أزواجهم أو ما ملكت أيمانهم ملومين إلا أن الحياء يحجر صاحبه عن ذلك و كان رسول الله صلى الله عليه وسلم يتوقى أن يرى أحد من نسائه عورته قالت عائشة رضي الله عنها ما رأيت ذلك من رسول الله صلى الله عليه وسلم و ما رأى مني قط و أما إذا كان خاليا فتعرى و لم يحتشم عن ذلك فهذا قلبه غافل عن الله تعالى لم يعلم أن الله تعالى يراه ثم لا يأخذه الحياء ولا يثقل ذلك عليه قال أبو بكر رضي الله عنه إني لأدخل الخلاء فأقنع رأسي حياء من الله تعالى و كان عثمان رضي الله عنه إذا اغتسل اغتسل في بيت مظلم

مصباح الزجاجة ج: 1 ص: 85
باب النهي عن أن يرى عورة أحد حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة حدثنا وكيع عن سفيان عن منصور عن موسى بن عبد الله بن يزيد عن مولى لعائشة عن عائشة قالت ما نظرت أو ما رأيت فرج رسول الله صلى الله عليه وسلم قط قال أبو بكر كان أبو نعيم يقول عن مولاة لعائشة هذا إسناد ضعيف مولى عائشة لم يسم رواه الترمذي في الشمائل عن محمود بن غيلان عن وكيع به ورواه الطبراني في المعجم الصغير عن أحمد بن زكريا شاذان عن بركة بن محمد فلهذا عن يوسف بن أسباط عن سفيان الثوري عن محد بن جحادة عن قتادة عن أنس عن عائشة به قال الدارقطني بركة بن محمد كذاب يضع الحديث انتهى وسيأتي هذا الحديث في كتاب النكاح إن شاء الله تعالى

مصباح الزجاجة ج: 2 ص: 109-110
1 باب التستر ثم الجماع حدثنا إسحاق بن وهب الواسطي حدثنا الوليد بن القاسم الهمداني حدثنا الأحوص بن حكيم عن أبيه راشد بن سعد و عبد الأعلى بن عدي عن عتبة بن عبد السلمي قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجرد تجرد العيرين هذا إسناد ضعيف لضعف الأحوص بن حكيم العنسي الحمصي وله شاهد من حديث ابن مسعود رواه البزار في مسنده والبيهقي في سننه الكبرى قال المزي في الأطراف رواه بشر بن عمارة عن الأحوص بن حكيم عن عبد الله بن عامر عن عتبة بن عبد حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة حدثنا وكيع عن سفيان عن منصور عن موسى بن عبد الله بن يزيد عن مولى لعائشة قالت ما نظرت أو ما رأيت فرج رسول الله صلى الله عليه وسلم قط قال أبو بكر قال أبو نعيم عن مولاة لعائشة هذا إسناد ضعيف لجهالة تابعيه رواه ابن ماجة في كتاب الطهارة بهذا الإسناد وقد تقدم ورواه ابن أبي شيبة في مسنده هكذا ورواه الحاكم من طريق عبد الرحمن بن مهدي عن سفيان فذكره بإسناده ومتنه سواء ورواه الطبراني في المعجم الصغير عن أحمد بن زكرياء شاذان عن بركة بن محمد فلهذا عن يوسف بن أسباط عن سفيان الثوري عن محمد بن حمادة عن قتادة عن أنس عن عائشة قالت ما رأيت عورة رسول الله صلى الله عليه وسلم قط قال الطبراني تفرد به بركة بن محمد قال الدارقطني بركة بن محمد كذاب يضع الحديث وقال الحاكم يروي أحاديث موضوعة وقال ابن عدي سائر أحاديثه باطلة

سنن البيهقي الكبرى ج: 7 ص: 94
13317 وأما الفرج فأخبرنا أبو عبد الله الحافظ وأبو سعيد بن أبي عمرو قالا ثنا أبو العباس محمد بن يعقوب ثنا هارون بن سليمان الأصبهاني نا عبد الرحمن بن مهدي عن سفيان عن منصور عن موسى بن عبد الله بن يزيد عن مولاة لعائشة عن عائشة رضي الله عنها قالت ثم ما رأيت فرج رسول الله صلى الله عليه وسلم قط
سنن البيهقي الكبرى ج: 7 ص: 193
35 باب الاستتار في حال الوطء 13873 أخبرنا أبو نصر عمر بن عبد العزيز بن قتادة أنبأ أبو علي حامد بن محمد الرفاء أنبأ علي بن عبد العزيز ثنا أبو غسان ثنا مندل بن علي عن الأعمش عن أبي وائل عن عبد الله قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم ثم إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجردان تجرد العيرين وهو وإن لم يكن ثابتا فمحمود في الأخلاق قال الشافعي رحمه الله وأكره أن يطأها والأخرى تنظر لأنه ليس من التستر ولا محمود الأخلاق ولا يشبه العشرة بالمعروف وقد أمر أن يعاشرها بالمعروف
شعب الإيمان للبيهقي ج: 6 ص: 163
7792 أخبرنا أبو عبدالله الحافظ أخبرني أبو إسحاق إبراهيم بن محمد بن حاتم لصاحب نا السري بن خزيمة نا أبو غسان نا مندل بن علي العنزي عن الأعمش عن أبي وائل عن عبدالله قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجردان تجرد العيرين تفرد به مندل بن علي 7793 أخبرنا أبو سعد الماليني أنا أبو أحمد بن عدي الحافظ أنا الجنيدي نا البخاري نا عبدالله بن أبي الأسود نا الحسن بن أبي القاسم قال ذكرنا لشريك حديث مندل عن الأعمش عن أبي وائل عن عبدالله عن النبي صلى الله عليه وسلم إذا أتى أهله فلا يتجردا تجرد العيرين فقال كذب أنا أخبرت الأعمش عن عاصم عن أبي قلابة
مسند البزار 4-9 ج: 5 ص: 118-119
1701 حدثنا أحمد بن إسحاق الأهوازي قال نا أبو غسان قال نا مندل بن علي عن الأعمش عن أبي وائل عن عبد الله قال قال رسول الله إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجرد تجرد العيرين وهذا الحديث لا نعلم رواه عن الأعمش عن أبي وائل عن عبد الله إلا مندل وأخطأ فيه وذكر شريك أنه كان هو ومندل ثم الأعمش وعنده عاصم الأحول فحدث عاصم عن أبي قلابة عن النبي قال إذا أتى أحدكم أهله وذكر الحديث مرسلا
سنن البيهقي الكبرى ج: 7 ص: 193
13318 وأخبرنا أبو عبد الله الحافظ وأبو بكر أحمد بن الحسين القاضي قالا ثنا أبو العباس محمد بن يعقوب ثنا يزيد بن محمد بن عبد الصمد الدمشقي ثنا هشام بن عمار ثنا بقية عن بن جريج عن عطاءل عن بن عباس رضي الله عنهما أن النبي صلى الله عليه وسلم قال ثم لا ينظرن أحد منكم إلى فرج زوجته ولا فرج جاريته إذا جامعها فإن ذلك يورث العمى أخبرنا أبو سعد الماليني أنبأ أبو أحمد بن عدي الحافظ قال يشبه أن يكون بين بقية وبين بن جريج يعني في هذا الحديث بعض المجهولين أو بعض الضعفاء إلا أن هشام بن خالد قال عن بقية حدثني بن جريج

علل ابن أبي حاتم ج: 1 ص: 426
1283 سئل ابو زرعة عن حديث رواه مندل عن الاعمش عن أبي وائل عن عبد الله قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم اذا أتى أحدكم اهله فليستتر ولا يتجردان تجرد العيرين قال أبو زرعة أخطأ فيه مندل

تاريخ بغداد ج: 3 ص: 392
1512 محمد بن يعقوب بن الحسين بن أمير المؤمنين المأمون الغرماء أبا بكر الهاشمي سمع من الحسن بن على المعمري كتاب يوم وليلة وكان له بن يقال له إبراهيم كتب الحديث الكثير وذكر محمد بن أبى الفوارس ان محمد بن يعقوب هذا توفى في يوم الثلاثاء لليلتين خلتا من المحرم سنة ست وخمسين وثلاثمائة قال ومولده في سنة أربع وستين ومائتين قال بن أبى الفوارس قصدته لا سمع منه كتاب يوم وليلة فلم يقدر ذاك ومات ابنه إبراهيم بعده باسبوع فجأة قال وكان مولده في سنة خمس وثلاثمائة ولا أظنه حدث ذكر من اسمه محمد واسم أبيه يوسف

سنن ابن ماجه ج: 1 ص: 217
662 حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة ثنا وكيع عن سفيان عن منصور عن موسى بن عبد الله بن يزيد عن مولى لعائشة عن عائشة قالت ثم ما نظرت أو ما رأيت فرج رسول الله صلى الله عليه وسلم قط قال أبو بكر كان أبو نعيم يقول عن مولاة لعائشة
شرح سنن ابن ماجه ج: 1 ص: 49
662 ما رأيت فرج رسول الله صلى الله عليه وسلم أقول ليس هذا مطردا في سائر أزواجه والا لكان ذلك ممنوعا عليهن فقد أخرج بن سعد ولطبراني من طريق سعد بن مسعود وعمارة بن غراب اليحصبي ان عثمان بن مظعون قال يا رسول الله اني لا احب ان ترى امرأتي عورتي فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم ان الله تعالى جعلها لك لباسا وجعلك لها لباسا عورتي وأنا أرى ذلك زجاجة

سنن ابن ماجه ج: 1 ص: 618
باب التستر ثم الجماع
1920 حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة ثنا يزيد بن هارون وأبو أسامة قالا ثنا بهز بن حكيم عن أبيه عن جده قال قلت ثم يا رسول الله عوراتنا ما نأتي منها وما نذر قال احفظ عورتك إلا من زوجتك أو ما ملكت يمينك قلت يا رسول الله أرأيت إن كان القوم بعضهم في بعض قال إن استطعت أن لا تريها أحدا فلا ترينها قلت يا رسول الله فإن كان الدخزل قال فالله أحق أن يستحيي منه من الناس
1921 حدثنا إسحاق بن وهب الواسطي ثنا الوليد بن القاسم الهمداني ثنا الأحوص بن حكيم عن أبيه وراشد بن سعد وعبد الأعلى بن عدي عن عتبة بن عبد السلمي قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم ثم إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجرد تجرد العيرين

الجرح والتعديل ج: 2 ص: 327
1252 الأحوص بن حكيم بن عمير أبو عمير روى عن أنس وأبيه وطاوس وخالد بن معدان روى عنه زهير بن معاوية وابن عيينة ونصف بن يونس وبشر بن عمارة سمعت أبى يقول ذلك حدثنا عبد الرحمن نا أبى نا سريج بن يونس ثنا سفيان عن الأحوص بن حكيم وكان ثقة حدثنا عبد الرحمن نا صالح بن احمد بن محمد بن حنبل قال قال أبى قال أبو بكر بن عياش قيل للأحوص بن حكيم ما هذه الأحاديث التي تحدث بها عن النبي قال لم أليس الحديث كله عن النبي نا صالح بن احمد بن حنبل قال قال أبى الأحوص بن حكيم لا يروى حديثه يرفع الأحاديث الى النبي حدثنا عبد الرحمن قال ذكره أبى عن إسحاق بن منصور عن يحيى بن معين انه قال الأحوص بن حكيم بن عمير لا شيء سمعت أبى رحمه الله يقول الأحوص بن حكيم ليس بقوي منكر الحديث وكان بن عيينة يقدم الأحوص على ثور في الحديث فغلط بن عيينة في تقديم الأحوص على ثور ثور صدوق والاحوص منكر الحديث

مجمع الزوائد ج: 4 ص: 293
وعن عبدالله بن عمرو قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم فضل ما بين لذة المرأة ولذة الرجل كأثر المخيط في الطين إلا أن الله يسترهن بالحياء رواه الطبراني في الأوسط وفيه أحمد بن علي بن شودب ولم أجد من ترجمه وبقية رجاله ثقات وعن أبي هريرة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا أتى أحدكم أهله فليستتر فانه إذا لم يستتر استحيت الملائكة فخرجت فاذا كان بيهما ولد كان للشيطان فيه نصيب رواه البزار والطبراني في الاوسط وإسناد البزار ضعفه وفي إسناد الطبراني أبو المثيب صاحب يحيى بن أبي كثير ولم أجد من ترجمه وبقية رجال الطبراني ثقات وفي بعضهم كلام لا يضر وعن عبدالله قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجرد تجرد العيرين رواه البزار والطبراني وفيه مندل بن علي وهو ضعيف وقد وثق وقال البزارأخطأ مندل في رفعه والصواب أنه مرسل وبقية رجاله رجال الصحيح وعن أبي أمامة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا أتي أحدكم أهله فليستر عليه وعلى أهله ولا يتعريان تعري الحمير رواه الطبراني
مجمع الزوائد ج: 4 ص: 293
وعن عبدالله بن عمرو قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم فضل ما بين لذة المرأة ولذة الرجل كأثر المخيط في الطين إلا أن الله يسترهن بالحياء رواه الطبراني في الأوسط وفيه أحمد بن علي بن شودب ولم أجد من ترجمه وبقية رجاله ثقات وعن أبي هريرة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا أتى أحدكم أهله فليستتر فانه إذا لم يستتر استحيت الملائكة فخرجت فاذا كان بيهما ولد كان للشيطان فيه نصيب رواه البزار والطبراني في الاوسط وإسناد البزار ضعفه وفي إسناد الطبراني أبو المثيب صاحب يحيى بن أبي كثير ولم أجد من ترجمه وبقية رجال الطبراني ثقات وفي بعضهم كلام لا يضر وعن عبدالله قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا أتى أحدكم أهله فليستتر ولا يتجرد تجرد العيرين رواه البزار والطبراني وفيه مندل بن علي وهو ضعيف وقد وثق وقال البزارأخطأ مندل في رفعه والصواب أنه مرسل وبقية رجاله رجال الصحيح وعن أبي أمامة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا أتي أحدكم أهله فليستر عليه وعلى أهله ولا يتعريان تعري الحمير رواه الطبراني

السنن الكبرى للنسائى ج: 5 ص: 327
9029 أخبرنا محمد بن عبد الله بن عبد الرحيم قال نا عمرو بن أبي سلمة عن صدقة بن عبد الله عن زهير بن محمد عن عاصم الأحول عن عبد الله بن سرجس أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال ثم إذا أتى أحدكم أهله فليلق على عجزه وعجزها شيئا ولا يتجردا تجرد العيرين قال أبو عبد الرحمن هذا حديث منكر وصدقة بن عبد الله ضعيف وإنما أخرجته لئلا يجعل عمرو عن زهير ما يقول إذا أتاهن

سنن ابن ماجه ج: 1 ص: 619
1922 حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة ثنا وكيع عن سفيان عن منصور عن موسى بن عبد الله بن يزيد عن مولى لعائشة عن عائشة قالت ثم ما نظرت أو ما رأيت فرج رسول الله صلى الله عليه وسلم قط قال أبو بكر قال أبو نعيم عن مولاه لعائشة

فيض القدير ج: 1 ص: 195
احفظ عورتك صنها عن العيون لأنها خلقت من آدم مستورة وقد كانت مستورة عن آدم وحواء ودخلا الجنة ولم يعلما بها حتى أكلا من الشجرة فانكشفت فأمرا بسترها أخرج الحكيم الترمذي خبر إن أول ما خلق الله من آدم فرجه ثم قال هذه أمانة قد خبأتها عندك إلا من زوجتك بالتاء لغة وبدونها جاء القرآن أو ما أي وإلا الأمة التي ملكت يمينك وحل لك وطؤها وعبر باليمين للغالب إذ كانوا يتصافحون بها ثم العقود والخطاب وإن كان لمفرد لكن المراد العموم لمن حضر وغاب من جميع الأمة بقرينة عموم السؤال والمرأة تحفظ عورتها حتى مما ملكت يمينها إلا من زوجها قال الطيبي وعدل عن استر إلى احفظ ليدل السياق على الأمر بسترها استحياء عمن ينبغي الاستحياء منه أي من الله ومن خلقه ويشير به إلى معنى قوله تعالى الذين هم لفروجهم حافظون إلا على أزواجهم أو ما ملكت أيمانهم المؤمنون 5 والمعارج 29 لأن عدم الستر يؤدي إلى الوقاحة وهي إلى الزنا وفيه أن للزوج نظر فرج زوجته وحلقة دبرها وأخذ بعضهم منه أنه يجب على الرجل تمكين حليلته من الاستمتاع به ورد بأن معنى قوله إلا من إلى آخره أي فهو أولى أن لا تحفظ عورتك منها وذلك لأن الحق في التمتع له لا لها فيلزمها تمكينه ولا عكس قيل يعني قال معاوية الصحابي يا رسول الله إذا كان القوم أي الجماعة بعضهم في وفي نسخ من والأول هو ما في خط المؤلف بعض كأب وجد وابن وابنة أو المراد المثل لمثله كرجل لرجل وأنثى لأنثى وعليه فالقوم اسم كان وبعضهم بدل منه ومن بعض خبرها قال أي رسول الله صلى الله عليه وسلم إن استطعت أن لا يرينها أحد بنون التوكيد شديدة أو خفيفة فلا يرينها أي اجتهد في حفظها ما استطعت وإن دعت ضرورة للكشف جاز بقدرها قيل أي قلت يا رسول الله إذا كان أحدنا خاليا أي في خلوة فما حكم ستر عورته حينئذ قال أي رسول الله صلى الله عليه وسلم الله أحق أي أوجب أن يستحيا بالبناء للمجهول منه من الناس عن كشف العورة وهو تعالى وإن كان لا يحجبه شيء ويرى المستور كما يرى العاري لكن رعاية الأدب تقتضي الستر قال العلائي وغيره وهذا إشارة إلى مقام المراقبة فإن العبد إذا امتنع عن كشف عورته حياء من الناس فلأن يستحيي من ربه المطلع عليه في

أحمد 6 ص 63, 190
23823 و 25040- حدثنا عبد الله حدثني أبي ثنا وكيع و عَبْدُ الرَّحْمَنِ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ مُوسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مَوْلًى لِعَائِشَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ مَا رَأَيْتُ فَرْجَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَطُّ

الترمذي: 2718، 2693
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا بَهْزُ بْنُ حَكِيمٍ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَوْرَاتُنَا مَا نَأْتِي مِنْهَا وَمَا نَذَرُ قَالَ احْفَظْ عَوْرَتَكَ إِلَّا مِنْ زَوْجَتِكَ أَوْ مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ فَقَالَ الرَّجُلُ يَكُونُ مَعَ الرَّجُلِ قَالَ إِنْ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا يَرَاهَا أَحَدٌ فَافْعَلْ قُلْتُ وَالرَّجُلُ يَكُونُ خَالِيًا قَالَ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ يُسْتَحْيَا مِنْهُ قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ وَجَدُّ بَهْزٍ اسْمُهُ مُعَاوِيَةُ بْنُ حَيْدَةَ الْقُشَيْرِيُّ وَقَدْ رَوَى الْجُرَيْرِيُّ عَنْ حَكِيمِ بْنِ مُعَاوِيَةَ وَهُوَ وَالِدُ بَهْزٍ
أبو داود: 3501
حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ أَبِي بُرْدَةَ عَنْ عَلِيٍّ قَالَ نَهَانِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ أَتَخَتَّمَ فِي هَذِهِ وَفِي هَذِهِ يَعْنِي الْخِنْصَرَ وَالْإِبْهَامَ
ابن ماجه: 1910
حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ وَأَبُو أُسَامَةَ قَالَا حَدَّثَنَا بَهْزُ بْنُ حَكِيمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَوْرَاتُنَا مَا نَأْتِي مِنْهَا وَمَا نَذَرُ قَالَ احْفَظْ عَوْرَتَكَ إِلَّا مِنْ زَوْجَتِكَ أَوْ مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَرَأَيْتَ إِنْ كَانَ الْقَوْمُ بَعْضُهُمْ فِي بَعْضٍ قَالَ فَإِنْ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا تُرِيَهَا أَحَدًا فَلَا تُرِيَنَّهَا قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَإِنْ كَانَ أَحَدُنَا خَالِيًا قَالَ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ يُسْتَحْيَا مِنْهُ مِنْ النَّاسِ


1921-حَدَّثَنَا إِسْحَقُ بْنُ وَهْبٍ الْوَاسِطِيُّ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ الْقَاسِمِ الْهَمْدَانِيُّ حَدَّثَنَا الْأَحْوَصُ بْنُ حَكِيمٍ عَنْ أَبِيهِ وَرَاشِدُ بْنُ سَعْدٍ وَعَبْدُ الْأَعْلَى بْنُ عَدِيٍّ عَنْ عُتْبَةَ بْنِ عَبْدٍ السُّلَمِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَتَى أَحَدُكُمْ أَهْلَهُ فَلْيَسْتَتِرْ وَلَا يَتَجَرَّدْ تَجَرُّدَ الْعَيْرَيْنِ
أحمد: 19181، 19185
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ وَإِسْمَاعِيلُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ بَهْزٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَوْرَاتُنَا مَا نَأْتِي مِنْهَا وَمَا نَذَرُ قَالَ احْفَظْ عَوْرَتَكَ إِلَّا مِنْ زَوْجَتِكَ أَوْ مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَإِذَا كَانَ الْقَوْمُ بَعْضُهُمْ فِي بَعْضٍ قَالَ إِنْ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا يَرَاهَا أَحَدٌ فَلَا يَرَيَنَّهَا قُلْتُ فَإِذَا كَانَ أَحَدُنَا خَالِيًا قَالَ فَاللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَحَقُّ أَنْ يُسْتَحْيَا مِنْهُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ حَدَّثَنَا مَعْمَرٌ عَنْ بَهْزٍ فَذَكَرَ مِثْلَهُ قَالَ فَاللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ أَحَقُّ أَنْ يُسْتَحْيَا مِنْهُ وَوَضَعَ يَدَهُ عَلَى فَرْجِهِ حَدَّثَنَا يُونُسُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ زَيْدٍ قَالَ أَيْضًا وَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِيَدِهِ فَوَضَعَهَا عَلَى فَرْجِهِ
أحمد: 22678، 22684
حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ حَدَّثَنَا مَعْمَرٌ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ خُثَيْمٍ عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ قَالَ لَمَّا بُنِيَ الْبَيْتُ كَانَ النَّاسُ يَنْقُلُونَ الْحِجَارَةَ وَالنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَنْقُلُ مَعَهُمْ فَأَخَذَ الثَّوْبَ فَوَضَعَهُ عَلَى عَاتِقِهِ فَنُودِيَ لَا تَكْشِفْ عَوْرَتَكَ فَأَلْقَى الْحَجَرَ وَلَبِسَ ثَوْبَهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
أبو داود: كاب الطهارة: 236
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ يَعْنِي ابْنَ عُمَرَ بْنِ غَانِمٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يَعْنِي ابْنَ زِيَادٍ عَنْ عُمَارَةَ بْنِ غُرَابٍ قَالَ إِنَّ عَمَّةً لَهُ حَدَّثَتْهُ أَنَّهَا سَأَلَتْ عَائِشَةَ قَالَتْ إِحْدَانَا تَحِيضُ وَلَيْسَ لَهَا وَلِزَوْجِهَا إِلَّا فِرَاشٌ وَاحِدٌ قَالَتْ أُخْبِرُكِ بِمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دَخَلَ فَمَضَى إِلَى مَسْجِدِهِ قَالَ أَبُو دَاوُد تَعْنِي مَسْجِدَ بَيْتِهِ فَلَمْ يَنْصَرِفْ حَتَّى غَلَبَتْنِي عَيْنِي وَأَوْجَعَهُ الْبَرْدُ فَقَالَ ادْنِي مِنِّي فَقُلْتُ إِنِّي حَائِضٌ فَقَالَ وَإِنْ اكْشِفِي عَنْ فَخِذَيْكِ فَكَشَفْتُ فَخِذَيَّ فَوَضَعَ خَدَّهُ وَصَدْرَهُ عَلَى فَخِذِي وَحَنَيْتُ عَلَيْهِ حَتَّى دَفِئَ وَنَامَ

صحيح البخاري ج: 1 ص: 100
247 حدثنا آدم بن أبي إياس قال حدثنا بن أبي ذئب عن الزهري عن عروة عن عائشة قالت ثم كنت أغتسل أنا والنبي صلى الله عليه وسلم من إناء واحد من قدح يقال له الفرق
فتح الباري ج: 1 ص: 364
واستدل به الداودي على جواز نظر الرجل إلى عورة امرأته وعكسه ويؤيده ما رواه بن حبان من طريق سليمان بن موسى أنه سئل عن الرجل ينظر إلى فرج امرأته فقال سألت عطاء فقال سألت عائشة فذكرت هذا وهو نص في المسألة والله أعلم
[1] Konsep ini bertentangan dengan ajaran Kristen sebagai akibat dari paham teologi Kristen yang meyakini bahwa hubungan seks itu sendiri bernoda kesalahan akibat dosa asal Adam dan Hawa. Dalam ajaran Kristen, ada beberapa pernyataan Paulus (abad I Masehi) yang menyatakan bahwa perkawinan dapat memecah perhatian manusia dalam beribadah kepada Tuhan. Lihat Kitab Bibel, misalnya dalam surat Matius, 5: 27-29: “Kalau seorang laki-laki tidak kawin, itu baik.”; atau dalam Korintus I, 6: 13: “Tubuh manusia bukan untuk maksud-maksud yang cabul, tetapi hanya untuk melayani Tuhan.”. Meskipun akhirnya Paulus membolehkan perkawinan karena menyadari kuatnya tuntutan alamiah seks, namun ia lebih menganjurkan hidup membujang (Korintus I, 7: 2, 6-9) karena perkawinan identik dengan kesusahan (Korintus I, 7: 25-28). Selanjutnya Paulus berkata: “Saya ingin supaya saudara bebas dari kesusahan. Lelaki yang tidak beristri akan memusatkan pikirannya pada hal-hal mengenai Tuhan karena ingin menyenangkan Tuhan. Tetapi lelaki yang sudah beristri akan banyak memikirkan hal-hal duniawi sebab ia ingin menyenangkan hati istrinya, akibatnya perhatiannya terbagi-bagi… Demikian pula wanita yang tidak bersuami …”. (Korintus I, 7: 32, 35) Lebih lengkap lihat Sayyid Muhammad Rivzi (Ridlwi), Marriage and Moral in Islam, Toronto: 1994, Bab 1: The Western Sexual Morality; Murtadha Muthahhari, Sexual Ethics in Islam and in The Western World, (Teheran: Islamic Propagation Mission, 1982) Bab 1-3.
[2] QS. Al-Nisa’/4: 1, 3; Al-Nahl/16: 72; Rûm/30: 21; Al-Ra‘d/13: 38; dan hadis Nabi saw a.l.:
- ... وَأَتَزَوَّجُ النِّسَاءَ فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي (مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ)
- يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ مَنْ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ الْبَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ (رَوَاهُ الْجَمَاعَةُ)

[3] Ibn ‘Abbâs ra. menjelaskan harts (tempat bercocok-tanam) dalam fa’tû hartsakum annâ syi’tum sebagai tempat melahirkan (موضع الولد) atau Ummu Salamah ra. menjelaskannya dengan صِماما واحدا : vagina yang satu itu. Sementara annâ syi’tum diterjemahkan sekehendakmu, artinya boleh dari arah depan, belakang, atau langsung ke tempat peranakan. Lihat Tafsir QS. Al-Baqarah/2: 223 dalam Tafsîr al-Qur’ân al-Karîm oleh Ibn Katsir; Sunan Abi Dâwud, muhaqqiq: Mahyuddîn no. 2164; al-Tirmidzi, Sunan al-Tirmidzi, muhaqqiq: Ahmad Muhammad Syakir, no. 2979; Fath al-Bâri syarah Shahih al-Bukhâri oleh Ibn Hajar al-‘Asqalâni, no. 4528; Shahîh Muslim dengan syarah al-Nawâwi; Sunan al-Bayhaqy, juz 7 hlm 195-196.
[4] Lihat QS. Al-Baqarah/2: 222 dan hadis hasan yang diceritakan oleh Abu Hurairah bahwa Nabi saw bersabda: مَنْ أَتَى حَائِضًا أَوْ امْرَأَةً فِي دُبُرِهَا أَوْ كَاهِنًا فَقَدْ كَفَرَ بِمَا أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ . Lihat Sunan al-Tirmidzi, no: 135; Sunan Abi Dâwud no: 3904; Sunan Ibn Mâjah, no: 639; Musnad Ahmad, no: 9035, 9252, 9811; Sunan al-Dârimi, no: 1136. Semua jalur periwayat hadis ini melalui jalur Hâkim yang dikenal layyin al-hadîts. Namun karena ada jalur periwayatan lain dari jalur al-Hârits bin Mukhallad (w. 244 H) yang bisa mendukung (meningkatkan derajat) hadis tersebut maka derajat hadis ini naik menjadi hasan li ghairih. Lihat Sunan Abi Dâwud, no: 2162; Sunan Ibn Mâjah, no: 1923; Musnad Ahmad, no: 7627, 8327, 9440, 9850; Sunan al-Dârimi, no: 1140
[5] Lihat misalnya buku tentang etika hubungan seks dalam Islam, khususnya yang ditulis di Indonesia, seperti: dr. Nina Surtiretna, Bimbingan Seks Suami Istri: Pandangan Islam dan Medis, Bandung: Remaja Rosdakarya, 1997, hlm 40-41. Buku ini tampaknya mengutip dari buku Dr. Ali Akbar, Merawat Cinta Kasih, Jakarta: Pustaka Antara, 1992, hlm 80-81. Dalam buku Merawat Cinta Kasih, Dr. Ali Akbar mengutip pernyataan Syech Nefzawi dalam karyanya The Parfumed Garden yang menyatakan bahwa Hasan bin Ishaq –Sultan Damaskus—mempunyai kebiasaan melihat bagian dalam faraj wanita, dan dia sudah diperingatkan supaya jangan berbuat demikian. Tapi dia malah mengatakan, “Apakah ada kesenangan yang melebihi ini? Akhirnya dia pun menjadi buta.
[6] Lihat misalnya Nina Surtiretna, Bimbingan Seks Suami Istri: Pandangan Islam dan Medis, hlm 40-41; Ali Akbar, Merawat Cinta Kasih, hlm 80-81.
[7] Muhammad bin ‘Ali al-Hâkim, Nawâdir al-Ushûl., juz 2 hlm 35
[8] Beliau adalah ‘Abdullah bin Muhammad bin Abi Syaibah (wafat 230 H). Meskipun Ahmad bin Hanbal dan Yahya bin Ma‘în hanya menilainya shadûq, tetapi Abu Hâtim al-Râzi dan Ibn Khirâsy menilainya tsiqqah. Abu Zur‘ah al-Râzi menilainya mâ ra’aytu ahfadz minhu sementara al-‘Ijli dan Ibn Hajar al-‘Asqalâni memberikan penilaian yang lebih tinggi yakni tsiqqah hâfidz.
[9] Beliau adalah Wakî‘ bin al-Jarrâh (w. 196 H). Umumnya ulama, seperti Imam Ahmad, Ibn Ma‘în, Ibn Hibbân menilainya paling hâfidz, sedangkan al-‘Ijli dan al-‘Asqalâni menilainya tsiqqah hâfidz.
[10] Beliau adalah Sufyân bin Sa‘îd bin Masrûq al-Tsawri (w. 161 H). Malik bin Anas dan Ibn Ma‘în menilainya tsiqqah, Ibn Hibbân: min al-huffâdz al-mutqinîn, Syu‘bah bin al-Hajjâj menilainya Amîr al-mu’minîn fi al-hadîts, sedangkan al-‘Asqalâni menilainya tsiqqah hâfidz rubamâ dallasa.
[11] Beliau adalah Manshûr bin al-Mu‘tamir (w. 132 H). Imam Ahmad menilainya atsbat min Ismâ‘îl bin Abi Khâlid,, Ibn Ma‘în menilainya min atsbat al-nâs, Abu Hâtim: tsiqqah, sedangkan al-‘Ijli dan al-‘Asqalâni menilainya tsiqqah tsabat.
[12] Semua ulama, antara lain Ibn Ma‘în, al-Dzahabi, al-Dâruquthni, dan al-‘Asqalâni, sepakat atas ke-tsiqqah-annya.
[13] Lihat Ibn Mâjah, Sunan Ibn Mâjah, muhaqqiq: ‘Abd al-Bâqi, juz 1, hlm 217 no 662 dan hlm 619 no 1922; Ahmad bin Hanbal, Musnad al-Imam Ahmad, penerbit: Ihyâ’ al-Turâts, juz 6 hlm 63 no. 23823, hlm 190 no. 25040 atau terbitan Mesir: Mu’assasah Qurthubiyyah dengan juz dan hlm idem, no. 24389, 25609; al-Bayhaqi, Sunan al-Bayhaqi al-Kubra, juz 7 hlm 94 no. 13317; al-Tirmidzi, Syamâ’il., hlm 352; Ahmad bin Abi Bakr al-Kinani (w. 840 H), Mishbâh al-Zujâjah, Beirut: Dar al-‘Arabiyah, 1403 H., juz 1 hlm 85, juz 2 hlm 109-110. Dalam redaksi lain dikatakan mâ ra’aytu ‘awrata Rasûlillah shalla Allâh ‘alayhi wa sallam.
[14] Lihat Ahmad bin Abu Bakr, Mishbâh al-Zujâjah, juz 2 hlm 109-110; al-Thabrâni, al-Mu‘jam al-Shaghîr, juz 1 hlm 23; Ibn Abi Hâtim al-Râzi, al-Jarh wa al-Ta‘dîl, juz 2 hlm 433; Ibn al-Jawzi, al-Dlu‘afâ wa al-Matrûkîn, juz 1 hlm 137; al-Dzahabi, Mizân al-I‘tidâl fi Naqd al-Rijâl, juz 2 hlm 12.
[15] Al-Bayhaqi, Sunan al-Bayhaqi al-Kubra, juz 7 hlm 94 no. 13318
[16] Lihat Ibn Hajar al-‘Asqlani, Thabaqat al-Mudallisin, ‘Amman: 1983, juz 1 hlm 49 dan Taqrîb al-Tahdzîb, juz 1 hlm 126
[17] Al-Dzahabi, Mizan al-I‘tidal., juz 7 hlm 79
[18] ‘Abd al-Halîm Abu Syuqqah, Tahrîr al-Mar’ah fi ‘Ashr al-Risâlah, juz 5, hlm 201
[19] Nama lengkapnya Abu Ya‘qûb Ishâq bin Wahab bin Ziyâd al-Wâsithi, dinilai oleh Abu Hâtim dan Ibn Hibbân sebagai periwayat yang shadûq
[20] Beliau adalah al-Walîd bin al-Qâsim bin al-Walîd al-Hamdâni (w. 183 H). Beragam penilaian ulama terhadapnya. Ada yang menilainya tsiqqah (Ahmad), lâ ba’sa bih selama dia meriwayatkan dari orang tsiqqah (Ibn ‘Addi), shâlih (Ibn Qâni‘), dla‘îf al-hadîts (Ibn Ma‘în) dan. shadûq yukhthi’ (Al-‘Asqalâni).
[21] Beliau seorang tabi‘în bernama Abu al-Ahwash Hakîm bin ‘Umayr. Abu Hâtim menilainya Lâ ba’sa bih, Ibn Sa‘ad: ma‘rûf qalîl al-hadîts, Ibn Hibbân dan Ibn Khalfûn men-tsiqqah-kannya.
[22] Meskipun Râsyid bin Sa‘ad (w. 108 H) suka meng-irsal-kan riwayat, namun hampir semua kritikus hadis menilainya tsiqqah, kecuali Ahmad bin Hanbal yang menilainya lâ ba’sa bih.
[23] ‘Abd al-A‘la (w. 104 H) --menurut Ibn al-Qaththân-- tidak begitu dikenal dalam dunia hadis, namun al-Dzahabi, al-‘Asqalâni, dan Ibn Hibbân tetap menilainya tsiqqah.
[24] Seorang sahabat kecil yang wafat tahun 87 H. Status semua sahabat adalah ‘âdil.
[25] Lihat Ibn Mâjah, Sunan Ibn Mâjah, muhaqqiq: ‘Abd al-Bâqi, juz 1, hlm 618 no. 1921
[26] Beliau adalah Ahwash bin Hakîm bin ‘Umair al-Syâmi. Meskipun tidak ditemukan tahun wafatnya, namun melihat statusnya sebagai tabi‘în kecil, gurunya: Anas bin Mâlik (w. 91 H) dan ayahnya yang tabi’in, muridnya: al-Walîd bin Abi al-Qâsim (w. 183 H) dan Sufyân bin ‘Uyaynah (w. 193), serta komentar syekh dari Abu Hâtim, maka dia hidup segenerasi dengan periwayat dla‘îf lainnya yakni Shadaqah bin ‘Abdillah (w. 166 H) dan Mindal bin ‘Ali (w. 167 H).
[27] Al-‘Ijli menilainya lâ ba’sa bih, dan dalam pandangan ‘Ali bin al-Madîni bahwa al-Tsauri lebih hebat dari pada al-Ahwash, karena al-Tsauri itu tsiqqah sedang al-Ahwash itu shâlih. Tetapi akhirnya Ibn al-Madîni menilainya laysa bi syai’, lâ yuktaba hadîtsuhu. Lihat Al-‘Ijli, Ma‘rifat al-Tsiqât, juz 1 hlm 213; Ibn ‘Addy al-Jurjani, al-Kâmil fi Dlu‘afâ’i al-Rijâl, juz 1 hlm 414 no. 228-229; Al-Dzahabi, Mîzan al-I’tidâl fi Naqd al-Rijâl, juz 1 hlm 315.
[28] Yang menilainya negatif antara lain: al-Nasâ’i: dla‘îf; Ahmad: dla‘îf, lâ yusâwi hadîtsuhu syai’a dan lâ yurwa hadîtsuh; Yahya bin Ma‘în: laysa bi syai’; Abu Ishâq: laysa bi al-qawiy dan ditambahkan oleh Abu Hâtim dengan munkar al-hadîts; al-Dâraquthni: munkar al-hadîts; al-‘Asqalâni: dla‘îf al-hadîts. Lihat al-Jurjani, al-Kâmil fi Dlu‘afâ’i al-Rijâl, juz 1 hlm 414 no. 228-229; Ibn Abi Hâtim, al-Jarh wa al-Ta‘dîl, juz 2 hlm 328 no. 1252; Ahmad bin Hanbal, Bahr al-Damm, juz 1 hlm 61 no. 51; Al-Dzahabi, Mîzan al-I’tidâl fi Naqd al-Rijâl, juz 1 hlm 315.
[29] Al-Nasâ’i, al-Sunan al-Kubra, juz 5 hlm 327 no. 9029. Seperti diketahui bahwa perbedaan antara dua karya an-Nasa’i yang berjudul al-Sunan al-Sughra dengan al-Sunan al-Kubra yakni al-Sunan al-Sughra disusun setelah menanggapi pertanyaan Gubernur Ramalah, Palestina, “Apakah semua hadis di dalam kitab Sunan (al-Kubra) itu shahih? Jawab al-Nasâ’i: “Tidak!” Kemudian beliau diminta untuk memilih dan memilah hadis shahih dari yang dla‘îf, sehingga tersusunlah al-Sunan al-Shughra yang juga disebut al-Mujtaba (yang terpilih). Lihat Muhammad bin Mathour al-Zahrâni, Tadwîn al-Sunnah al-Nabawiyah, hlm 159. Itulah sebabnya hadis tentang larangan bertelanjang ini tidak ditemukan dalam al-Mujtaba karena ada periwayat Shadaqah bin ‘Abdillah yang menurut al-Nasâ’i: dla‘îf.
[30] Al-Tirmidzi dalam Sunan al-Tirmidzi, Kitab al-Zakâh, no 629 menilai Shadaqah ini: laysa bi al-hifdz; meskipun Abu Hâtim menilainya: mahalluhu al-shidq, tetapi Ahmad menilainya lâ yusawi hadîtsuh syai’a, ahâdîtsuhu manâkîr, bahkan Ibn Ma‘în, Imam al-Bukhâri dan al-‘Asqalâni telah menetapkannya dla‘îf.
[31] Al-Bayhaqi, Sunan al-Bayhaqi al-Kubra, juz 7 hlm 193 no 13873.
[32] Meskipun dalam penilaian Yahya bin Ma‘în, Mindal ini orang baik dan jujur, sehingga beliau pernah mengatakan: lâ ba’sa bih, tetapi akhirnya beliau dan ‘Ali bin al-Madîni mendla‘îfkannya. Selain itu terlalu banyak ulama hadis utama yang menilainya negatif, seperti: Ahmad, al-Nasâ’i, Ibn Qâni‘, al-Daraquthni, dan al-Bukhari mengelompokkannya dalam periwayat yang dla‘îf, sementara ‘Ali bin al-Husayn, al-Hâkim, Ibn Fudlail menilainya laysa bi dzâka al-qawiy,
[33] Al-Bayhaqi, Syu‘ab al-Îmân, juz 6 hlm 163. Penilaian al-Bayhaqi ini tampaknya didasarkan pada kitab pendahulunya seperti Musnad al-Bazzâr juz 5 hlm 118-119, no. 1705; al-Shan‘âni, Mushannaf Abd al-Razzâq, juz 6 hlm 194-195 no. 10469-10470; Ibn Abi Hâtim, ‘Ilal al-Hadîts, juz 1 hlm 426; Al-Bazzâr (w. 292 H) dalam Musnad-nya mengutip pendapat Syuraik secara lengkap: dengan tambahan: وذكر الحديث مرسلا.

[34] Al-Tirmidzi, Sunan., juz 5 hlm 97 no 2769; Abu Dâwud, Sunan., juz 4 hlm 40 no 4017; Ibn Mâjah, Sunan., juz 1 hlm 618 no 1920; al-Nasâ’i, al-Sunan al-Kubra, juz 5 hlm 313 no 8972; Ahmad, Musnad, juz 5 hlm 3-4; al-Hâkim, Mustadrâk., juz 4 no 199; al-Bayhaqi, Sunan., juz 1 hlm 199. Hadis ini senada dengan firman Allah SWT dalam QS. Al-Mu’minûn/23: 5-6.
[35] Al-Tirmidzi, Sunan., juz 5 hlm 112 no 2800; Derajat hadis ini adalah hasan gharîb. Seorang periwayatnya bernama Layts bin Abi Muslim ini hapalannya kacau di akhir hayatnya.
[36] Lihat Al-Bukhâri, Shahîh., juz 1, hlm 100, no: 247. Hadis ini diriwayatkan oleh Jama‘ah.
[37] Ibn Hajar al-‘Asqalâni, Fath al-Bâri, juz 1 hlm 364

Tidak ada komentar: